Podczas 2013 roku BOZAR w Brukseli w Belgii zaprezentował prace niemieckiego surrealisty, Neo Raucha, na wystawie Neo Rauch The Obsession of the Demiurga. Harald Kunde, kurator wystawy, oferuje swoim ekspertom wgląd w niektóre dzieła Raucha, pozwalając głębiej docenić twórczość tego wielkiego artysty.
Wstęp
Wystawa lipskiego artysty Neo Raucha (ur. 1960) w BOZAR składa się z czterdziestu wielkoformatowych obrazów i grupy przykładowych rysunków. Zapewnia głęboki wgląd w fascynujący współczesny dorobek, prezentując kluczowe fazy jego rozwoju od 1993 do 2012 roku, prześledzone w odwróconym układzie chronologicznym.
Na pierwszy rzut oka obrazy wydają się enigmatyczne, hermetycznie zamknięte i przedwcześnie w dziwny sposób. Surrealistyczne strategie narracyjne, które traktują sny i nieświadomość, tworzą wizualną eksplozję. Przedstawione postacie wydają się pochodzić raczej ze starych książek niż z codziennego życia; ich tendencja do pojawiania się w strojach historycznych dodatkowo torpeduje chronologię liniową i nadaje wielu pracom charakter wehikułów czasu uwięzionych w nieskończonej pętli. Malarskie przestrzenie ściśle ustawiały się jedna za drugą, silny alegoryczny ładunek stagelike tableaux gwarantuje, że obrazy te nie będą łatwe do zrozumienia. Ale po bliższym przyjrzeniu się pojawia się poczucie głębokiej niepewności, w odniesieniu do ogólnego stanu świata, a zwłaszcza niezmiennej wewnętrznej kondycji ludzkiej, naszej oscylacji między biegunami boskości i zwierzęcia, naszej podstawowej umiejętności być w równym stopniu sprawcą i ofiarą. To egzystencjalne doświadczenie wstrząsu systemów społeczno-kulturowych leży u podstaw obrazów Raucha, a jego znaczenie i waluta wykraczają poza zeitgeist i znacznie wykraczają poza wschodnio-zachodnie Niemcy.
Wybrane prace
Zähmung (Oswajanie) - 2011
Po lewej stronie dominuje żyrafa stojąca zupełnie nie na miejscu w otoczeniu ruchliwej aktywności. W tle wyburzony jest dom, a przed nim nosiciel pochodni oświetla ciemność sceny; jeszcze bardziej na pierwszym planie potykająca się i wspinająca się postać ucieleśnia ich losy. Jednak są dwie postacie, które stoją w bezpośrednim związku z wysokim zwierzęciem: dziewczyna kładzie swoje ręce na szyi i surowa poskramiacz zwierząt chwytający lejce, zamierzający oswoić żyrafę. Te konkurencyjne podejścia do oswajania są podejmowane w prawej połowie zdjęcia i odzwierciedlone w chaty z pudełkami, gdzie najwyraźniej trwa przesłuchanie. Nawet w środowisku wiejskim, takim jak to, trzęsienie ziemi spowodowane bezpośrednim niepokojem jest odczuwalne na każdym poziomie. Wynikająca z tego niepewność i zbiorowa tendencja do znalezienia kozła ofiarnego - nawet jeśli jest to żyrafa - leżą u podstaw całej sceny, a wraz z nimi wzór strategii wyzwania i radzenia sobie, która nie jest wyłącznie niemiecka. Kto ostatecznie wyłoni się jako zwycięzca tego zgiełku i czy obcy kiedykolwiek znajdzie miejsce w powstającej tu społeczności, pozostaje oczywiście otwarty.
Versprengte Einheit (Dispersed Unit) - 2010
Znajdujemy postacie, które znajdują się na progu między habitusem wojskowym a czapką głupców. Odpowiadają typowi wyczerpanego i rozczarowanego bohatera, który stał się esencją postmodernistycznego poczucia życia. Z dziecinnym oczekiwaniem postaci manipulują fajerwerkami, które w każdej chwili mogą zmienić się w amunicję na żywo i wraz z latającą bombą w tle nadają scenie ukryte zagrożenie. Stamtąd artysta przenosi się ze swojego miejsca pracy na sztalugach na pierwszy plan narracji, zmieniając poziomy rzeczywistości typowe dla jego praktyki.
Revo - 2010
Obraz przedstawia nieprzerwaną paradę bardzo różnorodnych bohaterów, którzy wydają się szybować w przestrzeni obrazowej jak na linii montażowej, pozostając w autystycznej izolacji. Każdy realizuje swój własny program, który nie ma nic wspólnego z planem innych, ostatecznie zamieniając pas startowy w scenę dla aktorów podszywających się pod siebie. Tylko dzieci na klatce schodowej po lewej stronie są gotowe do wspólnej akcji. Ich wklejone hasła „Revo” najwyraźniej przypominają pozostałości dawnego rewolucyjnego patosu. Bunt wycofał się do pokoju kostiumów historii; to, co pozostaje, to zwykłe odgrywanie ról.
Der Vorhang (The Curtain) - 2005
Egzotyczna kraina naturalna wysp Południowego Pacyfiku zderza się z europejską sferą społeczną pełną zwięzłych odniesień, ponieważ ściana działowa najpierw mutuje się w zasłonę, a następnie całkowicie się rozpuszcza. Przywoływana jest ogólnoświatowa jednoczesność równoległych wydarzeń, odpowiadająca obecnej globalnej współzależności i pozornie sprzeczna z płaskim kontinuum konwencjonalnego malarstwa. A jednak dzięki czarodziejowi w brązowym kolorze w środkowej prawej części wszystko staje się możliwe; alter ego artysty eksploruje otwarty brzuch miecznika za pomocą swoich instrumentów - pędzli - tworząc mnóstwo scen wewnętrznych poza wszelkim racjonalnym powodem. Wyczerpani żołnierze opłakują swoją nieudaną misję girlandami; surowa scena instruktażowa na prawym brzegu przywołuje rytuały socjalizacji w szkole dawno temu; a major bębna pozbawiony dolnej części ciała wskazuje obszary spokojnej obserwacji estetycznej w tylnych rzędach. Wszystko to łączy wspomniany wyżej miecznik, który wynurza się, jakby na przeciwległym końcu świata po podróży przez wszystkie bariery i liniowe konstrukcje przestrzeni i czasu. Tego rodzaju kondensacja metamorfoz wywołuje uczucie egzystencjalnego zawrotu głowy, pomieszanie kategorii i pewności umysłowych. Sam Rauch najprawdopodobniej odczuwał to uczucie od początku 2000 roku, kiedy rozwijający się rynek sztuki zajął się tym kontemplacyjnym samotnikiem, wydłużając listy oczekujących na obrazy, które jeszcze nie zostaną pomalowane, a spokój studia coraz bardziej musiał być poświęcony obowiązek publicznego stawienia się.
