Jedną z najbardziej znanych postaci z czeskiego i żydowskiego folkloru jest Golem, legendarna, nadprzyrodzona postać, która niegdyś kroczyła krętymi uliczkami i ciemnymi zakątkami żydowskiego getta w Pradze. Ale czym był Golem i czy wciąż czai się gdzieś dzisiaj, czekając na wskrzeszenie?
Nie musisz długo przebywać w stolicy Czech, aby zrozumieć, że mistycyzm i Praga idą w parze. Praktycznie niezmieniony średniowieczny charakter Starego i Nowego Miasta stanowi idealne tło dla wszelkiego rodzaju opowieści wysokich i prawdziwych. W której kategorii legenda Golem była od stuleci źródłem spekulacji.
Tajemnicza opowieść o Golemie rozgrywa się w niewyraźnej plątaninie uliczek, które niegdyś stanowiły nieistniejącą Dzielnicę Żydowską - dzisiejszy gentryfikowany Josefov - zasadniczo część Starego Miasta. Mówi się, że w XVI wieku słynny rabin Löw, znany również jako Maharal w Pradze, szukał sposobu ochrony miejscowej ludności żydowskiej przed pogromami i kaprysem nieprzewidywalnych władców Zamku Praskiego. Obdarzony mocą przekształcania czterech żywiołów w żywe stworzenia, uformował nadludzkiego błota z Wełtawy - Golema. Aby ożywić Golema, rabin Löw musiał włożyć do jego ust shem (glinianą tabliczkę z imieniem Boga).
Amorficzna gliniana bestia jest zwykle przedstawiana na wysokości około 2, 4 metra z rozświetlonymi oczami i grubym pasem wokół jego znacznej talii, chociaż ten obraz pochodzi z XX-wiecznego filmu o nazwie Golem. Wcześniejsze przedstawienia pokazują stworzenie nieco cieńsze i bardziej ludzkie, ale zawsze wysokie i muskularne - jego zadaniem była przecież ochrona ludności żydowskiej w Pradze. Mając to na uwadze, zaskakujące może być stwierdzenie, że słowo golem w języku jidysz oznacza „głupi” lub „letargiczny”, chociaż hebrajskie znaczenie było pierwotnie bliższe „bezkształtnej masie”.
Rabin Löw dezaktywuje swoje stworzenie na szabat, aby pozwolić stworzeniu odpocząć zgodnie z żydowskim zwyczajem. Jednak pewnego dnia zapomniał, a Golem szalał w getcie, niszcząc wszystko na swojej drodze. Rabin Löw recytował Psalm 92 w Starej Nowej Synagodze, kiedy został mu przerwany i poinformowany o chaosie, jaki wywołał Golem. W końcu stanął przed potworem przed synagogą, gdzie udało mu się usunąć shem.
Golema nigdy nie wskrzeszono i rzekomo był później przechowywany na poddaszu synagogi, który był zamknięty przez wieki. Do dziś Psalm 92 jest recytowany dwukrotnie podczas nabożeństw w najsłynniejszej synagodze w Pradze.
Rabin Löw był postacią historyczną i uczonym żydowskim, a odwiedzający Pragę mogą zobaczyć jego nagrobek na Starym Cmentarzu Żydowskim w mieście. Jednak nie ma dowodów na to, że kiedykolwiek stworzył golema, a najwcześniejsze znane opowiadanie pochodzi z książki Der Jüdische Gil Blas, wydanej przez Friedricha Korna w 1834 roku. Mimo to legenda o Golemie nadal urzeka lokalnych ludzie i goście. Przestrzeń strychu nad salą modlitewną w synagodze została słynnie otwarta przez dziennikarza i współczesnego Kafkę Egona Erwina Kischa podczas jego bezowocnych poszukiwań Golema - nie znalazł niczego, nawet stosu ziemi, którego niektórzy z niecierpliwością oczekiwali.
Inni autorzy, w większości niejasni dziewiętnastowieczni niemiecko-żydowscy pisarze, opublikowali niezwykle różne i wymownie upiększone wersje tej historii. W XX wieku powstało wiele filmów o Golemie, kształtujących publiczny wizerunek tej historii. Pięćdziesiąt lat później obraz Golema powrócił do Pragi w różnych formach, w tym nazw restauracji, breloków z pamiątkami i magnesów na lodówkę oraz motywów wycieczek, aby wspomóc postkomunistyczny przemysł turystyczny. Jego wizerunek wita gości Josefovem rażącymi oczami i często lekko groźną postawą.
Legenda Golem nie jest unikalna dla Pragi. Golemy pojawiają się w lokalnej żydowskiej legendzie w Europie Środkowej i Wschodniej, najstarszy przykład pochodzący z XVI-wiecznego Chełma w Polsce. Jednak golem w Pradze jest najbardziej znany ze wszystkich, obchodzony dziś w całym mieście i przez odwiedzających.
