Wolność jest stałym tematem Ameryki i ściga się w jej najbardziej trwałej rzeczywistości. Wynika z tego, że literatura amerykańska powinna zajmować się napięciem między nimi, a jej dziedzictwo artystyczne dla świata prawie zawsze dotyczy kwestii samostanowienia, czarnej historii i roli osoby postronnej w kształtowaniu samego społeczeństwa, które je odrzuca.
„Niewidzialny człowiek” Ralpha Ellisona jest prawdopodobnie najbardziej wymownym i dalekosiężnym zgłębieniem tych obaw oraz jedyną książką, która ukształtowała sposób, w jaki pokolenia postrzegają powieść społeczną. W rzeczywistości wyrażenie „powieść społeczna” jest problematyczne, gdy stosuje się je do Niewidzialnego Człowieka, ponieważ część tego, co czyni książkę tak trwałym dokumentem czarnego doświadczenia, jest niejasna.
Uczniowie szkół średnich zwykle czytają bezpośrednio przez porównanie Harper Lee „Zabić drozda” z wyraźnym autorytetem moralnym i nie mniej głosem praw obywatelskich niż James Baldwin wyśmiewany Native Son przez Richarda Wrighta i Chatka wuja Toma Harriet Beecher Stowe w „Everybody's Protest Novel” jako odkażone wersje afroamerykańskiego doświadczenia.
Ale w „Niewidzialnym człowieku” nie ma niczego odkażonego, który z początkowych linii ogłasza się bardziej dopracowanym testamentem. Czerń Niewidzialnego Człowieka jest jego niewidzialnością, a jednak to jego widoczność czyni go potworem, a nie „jednym z twoich ektoplazm z hollywoodzkiego filmu”, ale wyrzutkiem, który opowiada swoją podróż z sekretnego pokoju w piwnicy Harlemu, skąd rozważa swoje wychowanie, walki z rasizmem i niepewne przeznaczenie.
Dzięki uprzejmości Random House
Przełomem Ellisona jest to, że jego powieść jest czymś więcej niż rachunkiem z białymi postawami, ponieważ wiele najtrudniejszych wyzwań jego bohatera spoczywa na rękach czarnej społeczności, która czasami jest uznawana za równie stronniczą lub świadomie ślepą na niesprawiedliwość. Wychowany na południu i kształcony w całkowicie czarnej uczelni, staje się politycznie aktywny w Harlemowym „Bractwie”, z którym stopniowo odczuwa rozczarowanie.
Żadne streszczenie nie jest w stanie oddać sprawiedliwej wszechogarniającej prozy Ellisona, której ludzkość jest głęboko inspirująca, ani filozoficznego pisma książki, która ma niemal biblijny zakres. „Niewidzialny człowiek” nie jest książką, którą można beznadziejnie zrzucić z półki, ani ocalić do lat trzydziestych: jej obawy są wytrawne, globalne i bezwzględnie konieczne.
Ralph Ellison w 1961 r. © Agencja Informacyjna Stanów Zjednoczonych
Ellison przez resztę życia pracował nad kontynuacją Juneteenth, tylko po to, by ukazała się pośmiertnie - jego wielka książka została już napisana i jest to tak ostateczna powieść, jak tylko można sobie wyobrazić. Jest to historia warta poznania, dyskusji z nieznajomymi i przeniesienia się do twojej duszy. Dociera do sedna rzeczy i idealnie stanowi centralny element długiego życia w czytaniu, zmienianiu i myśleniu na świecie.
Chcesz więcej inspiracji literackich? Przeczytaj te 13 książek, a będziesz lepszym człowiekiem!
