Tiziano Vecellio, lepiej znany jako Tycjan, był jednym z najwybitniejszych malarzy XVI-wiecznej Wenecji. W trakcie swojej kariery stworzył eklektyczne dzieło, które obejmowało mitologię, portret i religię. Profilujemy dziesięć podstawowych prac Tycjana.
Wniebowzięcie Matki Boskiej
Wniebowzięcie Najświętszej Marii Panny, wysoki ołtarz w weneckiej bazylice dei Frari, był pierwszą dużą publiczną komisją Tycjana w mieście, a kiedy obraz został odsłonięty w 1518 roku, ustanowił młodego artystę jako jedną z wiodących postaci Szkoły Weneckiej. Znane z odważnego użycia koloru, epickiej skali (prawie 23 stóp wysokości) i dramatu, Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny było rewolucyjnym dziełem sztuki w swoim czasie, a Tycjan komponował kolejne ołtarze, w tym ołtarz Gozzi w Ankonie i Śmierć świętego Piotra Męczennika, namalowana między 1526 a 1530 rokiem, ale niestety zniszczona przez pożar w 1867 roku.
Tycjan, Wniebowzięcie Panny, olej na panelu, 690 x 360 cm, Basilica dei Frari, Wenecja, 1516-1518 © Julia Kostecka / Flickr
Bachus i Ariadna
Wśród jednych z pierwszych dzieł Tycjana, skupiających się na mitologii, Bacchus i Ariadne przedstawiają pierwsze spotkanie greckiego boga wina i kreteńskiej księżniczki na wyspie Naxos i zostało opisane przez wielu krytyków jako największe dzieło artysty. Pierwotnie zamówiony przez Alfonsa d'Este, księcia Ferrary, w ramach serii obrazów do prywatnego pokoju w Pałacu Książęcym - w tym także Giovanniego Belliniego Święto bogów i dwa inne dzieła Tycjana, Bacchanal of Andrians oraz Kultu Wenus - Bachus i Ariadna wisi dziś w londyńskiej National Gallery.
Tycjan, Bachus i Ariadna, Olej na płótnie, 176, 5 x 191 cm, National Gallery, Londyn, 1520-1523 © Oursana / WikiCommons
Wenus z Urbino
Namalowany w 1538 r. Dla księcia Urbino, Guidobaldo II della Rovere jako prezent dla swojej młodej żony Giulii Varano, Venus z Urbino został opisany przez wielu jako bezwstydnie erotyczny - najwyraźniej reprezentowany przez zmysłową, uwodzicielską obecność rzymskiej bogini miłości - choć inne interpretacje koncentrowały się na innych alegoriach, takich jak wierność (symbolizowana przez psa) i macierzyństwo, ucieleśnione przez pokojówkę i młodą dziewczynę w tle. Choć zainspirowany jego rówieśnikiem Giorgione's Sleeping Venus, obraz z kolei zainspirował inne prace, w tym kontrowersyjny obraz Édouarda Maneta z 1863 roku Olympia.
Tycjan, Wenus z Urbino, olej na płótnie, 119 x 165 cm, Galleria degli Uffizi, Florencja, 1538 © Sir Gawain / WikiCommons
Gwałt Europy
Część serii obrazów mitologicznych - obok innych dzieł, w tym Wenus i Adonisa (1554) oraz Diany i Actaeona (1556–1559) - stworzonych dla króla Hiszpanii Filipa II, o którym Tycjan zwany Poesie, Gwałt Europy przedstawia porwanie Europa z jej ojczyzny, starożytnego miasta Sidon, na Kretę Jowisza (Zeus w mitologii greckiej) w postaci białego byka. Będący własnością bostońskiego Isabella Stewart Gardner Museum od 1896 roku, obraz ten - choć chwalony za świecącą kolorystykę i wyrazistą fakturę - wzbudził kontrowersje z powodu erotyzacji gwałtu, ale pozostaje jednym z najlepiej zachowanych przykładów serii Titian'sPoesie.
Tycjan, Gwałt Europy, Olej na płótnie, 178 x 205 cm, Isabella Stewart Gardner Museum, Boston, ok. 1560-1562 © Aavindraa / WikiCommons
Danaë
Obrazy Danaë Tycjana to seria co najmniej pięciu kompozycji skupiających się na legendzie mitologicznej greckiej księżniczki oraz jej uwodzeniu i zapłodnieniu przez Zeusa, który pojawia się na obrazie jako złoty deszcz. Pierwsza wersja artysty, dziś wisząca w Neapolu Museo di Capodimonte, zawiera postać Erosa i została zamówiona przez kardynała Alessandro Farnese - duchownego i znanego mecenasa sztuki, ale także notorycznego filanderera. Uważa się, że jest to satyra na renesansowe zajęcie Włoch kurtyzanami. Zrabowany przez wojska niemieckie podczas II wojny światowej obraz ostatecznie powrócił do Włoch w 1947 r.
Tycjan, Danaë, Olej na płótnie, 120 x 172 cm, Museo di Capodimonte, Neapol, 1544-1545 © Eugene a / WikiCommons
Diana i Actaeon
Kolejne dzieło z mitologicznego cyklu Poesie Tycjana dla króla Hiszpanii Filipa II, Diany i Actaeona, przedstawia scenę z rzymskiego poety Owidiusza Metamorfozy, w której grecki bohater natknął się na nagą boginię polowania, która, jak pokazuje późniejszy obraz artysty Śmierć Actaeona, powoduje jego śmierć. Nabyte przez londyńską National Gallery i National Galleries of Scotland w 2009 roku za 50 milionów funtów, Diana i Actaeon oraz towarzysząca jej Diana i Callisto - które zostały zakupione w tych samych galeriach trzy lata później za 45 milionów funtów - zostały kiedyś opisane przez brytyjskiego malarza Luciana Freud jako „po prostu najpiękniejsze zdjęcia na świecie”.
Tycjan, Diana i Actaeon, Olej na płótnie, 184, 5 x 202, 2 cm, National Gallery, Londyn, 1556-1559 © Slick-o-bot / WikiCommons
Święta i świecka miłość
Namalowany, gdy Tycjan miał zaledwie 25 lat i zlecony przez wenecki sekretariat Nicolò Aurelio, aby uczcić jego małżeństwo z żoną Laurą Bagarotto, Sacred and Profane Love, dziś jest jednym z najważniejszych dzieł w rzymskiej Galleria Borghese, tak cenionym, że kiedy rodzina Rothschildów zaoferowała 4 000 000 lirów za dzieło w 1899 r. - co wówczas było więcej niż warte całej kolekcji - galeria odmówiła. Dyskutowano o licznych interpretacjach obrazu, choć Galleria Borghese czyta go jako wyraz wiary Tycjana w wywyższenie zarówno niebiańskiej, symbolizowanej przez nagą kobietę podobną do Wenus, jak i ziemskiej miłości, reprezentowanej przez odzianą kobietę.
Titian, Sacred and Profane Love, Olej na płótnie, 118 x 279 cm, Galleria Borghese, Rzym, ok. 1515 © Phrood ~ commonswiki / WikiCommons
Pesaro Madonna
Wenecka bazylika dei Frari jest także domem dla innego arcydzieła Tycjana, Pesaro Madonna (znanego również jako Madonna di Ca 'Pesaro) - dzieła zamówionego przez Jacopo Pesaro. Przedstawia weneckiego szlachcica i przywódców wojskowych przedstawianych Dziewicy Maryi przez Świętego Piotra. Wykonana między 1519 a 1526 r. Madonna Pesaro zerwała wówczas z tradycją, umieszczając Dziewicę Maryję i Chrystusa w pozycji niecentralnej - w przeciwieństwie do wielu innych ołtarzy poprzedzających, które umieszczały postacie oddania w centrum kompozycji - i jest, dlatego dziś uważany za kamień milowy w weneckiej szkole malarstwa.
Tycjan, Madonna Pesaro, Olej na płótnie, 478 x 268 cm, Basilica dei Frari, Wenecja, 1519-1526 © Eugene a / WikiCommons
Papież Paweł III i jego wnukowie
Kolejne dzieło zlecone przez Farnese, papieża Pawła III i jego wnuków, przedstawia papieża i dwóch jego wnuków - Alessandro (który również zlecił wcześniej wspomniane wcześniej malarstwo Danaë) i Ottavio. Podobnie jak w przypadku większości portretów Tycjana, praca ma znaczący psychologiczny ton, a bliższe spojrzenie na obraz może ujawnić wiele złożonych relacji rodzinnych między trzema podmiotami - krytycy sztuki interpretują dziś dzieło jako przesłanie do Świętego Cesarza Rzymskiego Karola V, że papież, pomimo swojego wielkiego wieku, pozostał dominującym patriarchą kontrolującym swoich kłócących się wnuków.
Tycjan, Papież Paweł III i jego wnukowie, Olej na płótnie, 210 x 174 cm, Museo di Capodimonte, Neapol, 1546 © Armbrust / WikiCommons
