Unikalne dla kulturowego doświadczenia Maorysów jest marae. Marae to wspólne i święte miejsce spotkań, które zapewnia wszystko, od jedzenia, spania, obiektów religijnych i edukacyjnych. W kategoriach zachodnich nie ma porównania ani równoważnego budynku, który obejmowałby każdy z tych aspektów, dlatego marae są tak ważne dla współczesnego Maorysa.
Marae na tropikalnym Pacyfiku mają jednak mniejsze znaczenie, ponieważ przybycie chrześcijaństwa w XIX wieku spowodowało porzucenie i zniszczenie tych kwitnących centrów kultury. Podobnie jak Maoryski, Mara - lub Tongan Mala'e i Samoan Mala'e - nadal odgrywają kluczową rolę w zarządzaniu w swoich społecznościach.
Orakei Marae w Auckland | © WikiCommons
W czasach przedkolonialnych Marae było centralnym punktem codziennego życia w Aōtearoa (Nowa Zelandia). Wyraźnie plemienne społeczeństwa zgromadziły się, by jeść i spać pod jednym dachem. Pojęcie rodziny nuklearnej nie istniało, a maoryska tikanga (wiedza) stanowiła bardziej wspólny styl życia. Podczas gdy zachodnie ideologie rodziny nuklearnej podkreślają niezależność, filozofia Maorysów, a co za tym idzie mara, jest mocno zakorzeniona w koncepcji współzależności. Mara nie działa jednak tylko jako centrum życia, ale także jako środek utrzymywania kontaktu z duchowymi przodkami. To właśnie jest nieodłącznym elementem projektu tipuna. Zauważysz, że każda mara w całym kraju nosi imię najwyższych wodzów plemiennych. W związku z tym wyraźna architektura tipuna nabrzeżna została zaprojektowana tak, aby uosabiać podobieństwo tego przodka.
Z przodu domu spotkań znajduje się koruru, rzeźbiony w celu przedstawienia twarzy przodka. Dwie długie belki, ciągnące się w dół, to maihi i reprezentują ramiona, na których końcach znajdują się raparapa lub palce przodka. Wspierające belki to amo lub nogi, podtrzymujące cały budynek. Wreszcie wysoko na szczycie mara stoi tekoteko, czyli posąg, który reprezentuje przodka na całym ich czczonym podobieństwie.
Widok wnętrza wystawy Marae w Auckland War Memorial Museum | © WikiCommons
Jednak wygląd zewnętrzny marae jest nieporównywalny z jego wnętrzem. Wewnątrz tukutuku, czyli tkanych paneli i rzeźb, prześledzić całą historię plemienia i ich przodków poprzez symbolikę Maorysów, rodzaj europejskiego gobelinu na Południowym Pacyfiku. Wzdłuż dachu biegnie tahuhu, czyli kręgosłup przodka, który utrzymuje razem tipuna. Jednak w centrum tipuna kurka stoi poutokomanawa, czyli serce przodka. Wiązka ta nie tylko podtrzymuje całą konstrukcję, ale jest sercem przodka. W związku z tym jest także sercem plemienia i społeczności i służy jako przypomnienie, że bez jednolitego bicia serca nie może być społeczności. W przypadku większości Mara w okolicach Aōtearoa z tych powodów nie pozwalają ostrzec butów w tipuna. Reprezentuje ciało przodków i noszenie butów podczas wchodzenia na ich podobieństwo byłoby deptaniem ich many i mauri.
Ze względu na migrację miejską Maorysów do miast w latach 60. Maorysi nie żyją już przede wszystkim na Marae, a podczas gdy życie komunalne zmalało, Marae nadal odgrywa znaczącą rolę we współczesnym społeczeństwie Maorysów. Marae są nadal używane do wielu rytuałów kulturowych, w tym urodzin i wesel, ale najważniejszym rytuałem jest tangihanga. Dla większości nowozelandzkich Maorysów powrócą do swoich marae na dwa dni rozpaczy. W tym czasie plemię goszczące będzie musiało zaspokoić potrzeby tysięcy osób, które przybyły, aby złożyć hołd. Odwiedzający będą karmieni i zapewnieni schronienie i zaplecze wypoczynkowe. Trzeciego dnia Marae musi pochować człowieka i upewnić się, że przestrzegane są wszystkie niezbędne protokoły i rytuały. Dlatego chociaż Mara nie są już dobrze prosperującymi ośrodkami z przeszłości, nadal są istotnym elementem w zachowaniu kulturowej żywotności Maorysów.
